WYBIERAM KOLOR NIEBIESKI

Autyzm, czym jest i kogo może dotyczyć?

Nieraz możemy usłyszeć, że dana osoba ma autyzm. Zastanawiamy się wówczas czym on jest  i na czym polega?

Autyzm jest to dolegliwość, która zaliczana jest do kręgu przejawów zwanych wycofaniem, czyli unikaniem łączności ze światem zewnętrznym: z ludźmi i otoczeniem, a więc utrudnia kontakty interpersonalne. Osoby ze spektrum autyzmu mają również problemy z okazywaniem emocji, uczuć. U osób autystycznych występuje także powielanie niektórych czynności. Zastanówmy się przez chwilę, co to może oznaczać?

Interakcje społeczne

Osoby z autyzmem mają trudność w odczytywaniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest dla nich nawiązywanie przyjaźni i komunikowanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.

Objawy autyzmu w zakresie interakcji społecznych to m. in:

  • dziecko nie wskazuje palcem, żeby pokazać, że coś je interesuje
  • dziecko nie patrzy na przedmioty, które wskazuje rodzic
  • małe zainteresowane ludźmi lub brak świadomości ich obecności
  • trudności w inicjowaniu kontaktu, angażowaniu się w zabawy w grupie, zdobywaniu przyjaciół
  • brak wchodzenia w role i odgrywania kogoś w zabawie (tzw. zabawa „na niby”)
  • brak naśladowania
  • trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
  • brak dzielenia się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami.

Komunikacja

Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Czasami osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to tzw. echolalia). Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:

  • opóźniony rozwój mowy
  • unikanie kontaktu wzrokowego
  • mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
  • trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
  • nietypowy ton głosu lub nietypowy rytm mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
  • powtarzanie słów lub zdań tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielenia odpowiedzi
  • wypowiedzi mogą sprawiać wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
  • trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
  • branie wypowiedzi zbyt dosłownie – nierozumienie poczucia humoru, ironii, metafor.

Usztywnione zachowania

Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn, np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie zabawek na półce, zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. autobusy, samochody określonej marki, liczby.

Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:

  • przywiązanie do rutyny np. dziecko nalega na chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły lub jedzenie na tym samym talerzu
  • trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. przemeblowanie, zmiana godziny wyjścia do szkoły
  • nietypowe przywiązanie do zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
  • zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
  • spędzanie dużej ilości czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (np. wentylator, pralka), koncentrowanie się na specyficznej części przedmiotu (np. kółko od auta).
  • wielokrotne powtarzanie ruchów tj. trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje.

Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbieraniem świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czuje uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (uścisk dłoni czuje tak silnie jak poparzenie).

Problemy z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przeładowania bodźcami.

Co może wskazywać na trudności sensoryczne?

  • zakrywanie uszu w reakcji na niektóre dźwięki
  • niechęć do przytulania lub dotyku
  • poszukiwanie wrażeń zmysłowych np. mocne podskakiwanie, wpatrywanie się w światło
  • silne reakcje w odpowiedzi na bodźce np. płacz po dotknięciu specyficznej faktury przedmiotu np. sypkich rzeczy – piasek, kasza, ryż

Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z poruszaniem się i fizycznie z ich rękoma i nogami wszystko jest w porządku, mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. Takie trudności występują u osób, które mają silne natężenie objawów autyzmu.

Naukowcy uważają, że jest to zaburzenie, które  dotyczy mózgu i może ono mieć podłoże genetyczne. Pomimo zidentyfikowania wielu bodźców zwiększających ryzyko wystąpienia autyzmu, jego przyczyna nie została dotąd w pełni poznana. Autyzm diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci w Europie. Występuje u chłopców 4 razy częściej niż u dziewczynek.

Pamiętajmy, że autyzm może się objawiać w różny sposób u poszczególnych osób. Ale bez względu na indywidualną manifestację objawów, wszystkie osoby z autyzmem mają trudności w zakresie relacji społecznych, porozumiewania się, wyobraźni, może także  występować sztywność zachowań.

Autyzm nie jest chorobą, ale zaburzeniem rozwoju. 

 

Dorota Nowik – pedagog

Skip to content